تنوع جانداران

 

تنوع زیستی به انگلیسی: Biodiversity مفهومی است که امروزه در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم مطرح می‌گردد، ولی این واژه در سطح گونه شناخته شده‌تر بوده و کاربرد بیشتری دارد.
امروزه بر روی کره زمین در حدود دو میلیون گونه موجود زنده شناسایی و نامگذاری شده‌اند که دانشمندان حدس می‌زنند که این رقم تا حدود ده میلیون قابل افزایش باشد. البته بخش عظیم این افزایش متعلق به گروه‌های بی‌مهرگان و بخصوص بندپایان می‌باشد. سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را درباره حمایت از محیط زیست در ریودوژانیرو بر‌گزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب کرد و به آن پیوست.

امروزه بر روی کره زمین در حدود دو میلیون گونه موجود زنده شناسایی و نامگذاری شده‌اند که دانشمندان حدس می‌زنند که این رقم تا حدود ده میلیون قابل افزایش باشد. البته بخش عظیم این افزایش متعلق به گروه‌های بی‌مهرگان و بخصوص بندپایان می‌باشد. سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را درباره حمایت از محیط زیست در ریودوژانیرو بر‌گزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب کرد و به آن پیوست.
تنوع زیستی معمولاً به همهٔ شکل‌های زندگی از ژن‌ها تا گونه‌ها گفته می‌شود. تا اندازه‌ای می‌توان گفت که تنوع زیستی عنوانی جدید برای ایده‌هایی کهن است. امروزه گاهی از تنوع زیستی منظور زندگی یا حیات وحش یا دیگر ارزش‌های نگهداری از محیط زیست گفته می‌شود. در تعریف تنوع زیستی مشکلی وجود دارد و آن این است که دشوار می‌توان چیزی را از این تعریف که تقریباً شامل همه چیز میشود حذف کرد. سارکار[۱] استدلال کرده است که با تفسیر تنوع زیستی در همه‌ی سطوح زیست شناختی، از ژن‌ها تا اکوسیستم‌ها، ناگزیر تنوع زیستی همه‌ی زیست‌شناسی را در بر می‌گیرد. تا کنون چهار سطح تنوع زیست‌شناختی به وسیله‌ی تنوع زیستی تعریف می‌شود: تنوع مولکولی[۲]، تنوع گونه‌ای، تنوع اکوسیستم و تنوع ژنتیکی کالیکات و همکارانش[۳] گفته‌اند که تنوع زیستی از جمله مفهوم‌هایی است که به درستی تعریف نشده است و میان جنبه‌های ترکیبی و کاربری در نگاه به تنوع زیستی می‌توان تمایز گذاشت. نگاه کاربردی بیشتر متوجه اکوسیستم و فرایندهای فرگشتی (تکاملی) است، در حالی که نگاه ترکیبی جانداران را به شکل گردآمده در جمعیت‌ها، گونه‌ها و رده‌ها و دسته‌بندی‌های بالاتر میبیند. در سال ۱۹۹۲، همایش زمین سازمان ملل تنوع زیستی را اینگونه تعریف کرد: «تنوع میان جانداران از همه‌ی منابع، دربرگیرنده‌ی میان چیزهای دیگر، زمینی، دریایی و دیگر اکوسیستم‌های آبی و پیچیده‌های اکولوژیکی که بخشی از آن هستند؛ این شامل تنوع میان گونه‌ها، میان گونه‌ها و اکوسیستم می‌شود.»[۱۵] یک تعریف بر پایه‌ی کتاب‌های درسی اینگونه است:« تنوع زندگی در همه‌ی سطح‌های طبقه‌بندی زیست‌شناختی.»[۴] ژنتیک‌دان‌ها آن را به شکل تنوع ژن‌ها و جانداران تعریف می‌کنند. آنها فرایندهایی همچون جهش، انتقال ژنی، تحرک ژنومی را که به فرگشت می‌انجامند، مطالعه می‌کنند.[۵] اندازه‌گیری تنوع زیستی در یک سطح، ممکن است دقیقاً برابر با تنوع در سطحی دیگر نباشد. ولی تنوع تتراپاد، تاکسونومیک و اکولوژیکی نسبت بسیار نزدیکی را نشان می‌دهند.[۶] معمول‌ترین کاربرد تنوع زیستی جابجایی برای عبارت‌کهن‌تر و تعریف شده‌تر تنوع گونه‌ها است.تنوع زیستی نوعی میزان برای سنجش سلامت اکوسیستم‌ها است، ولی خود تابعی از آب‌و هوا است. از زمین، تنوع زیستی در منطقه‌های استوایی بیشینه و در قطب‌ها کمینه است. تغییرهای تند محیطی اغلب به انقراض‌های گروهی می‌انجامد. بر پایه‌ی یک برآورد، تنها ۱٪ گونه‌هایی که در زمین می‌زیسته‌اند اکنون وجود دارند.[۷] نخستین بار واژه‌ی تنوع زیستی به وسیله‌ی ریموند داسمن در ۱۹۶۸ در کتاب نوع دیگری از زندگی[۸] در دفاع از محیط زیست به کار برده شد. پس از آن و به فاصله‌ی یک دهه این واژه بسیار پذیرفته شد تا جایی که در دهه‌ی ۱۹۸۰ به کاربرد عادی در علم و سیاست محیطی وارد شد.

زندگی طبیعی موجودات مختلف با هم متفاوت است. این تفاوت در حیوانات گاهی به حدی است که از دانستن آن ها شگفت زده می شویم. آنچه می خوانید برخی از ویژگی های عجیب و غریب حیوانات است:

ü       دندان های تمساح در همه سنین عمر دوباره در می آید.

ü       جانوری موسوم به «راکون» قبل از صرف غذا باید ابتدا غذایش را با آب بشوید.

ü       یک زنبور ناگزیر است دو میلیون دفعه روی گل ها بنشیند تا بتواند یک لیوان عسل تولید کند.

ü       مار ناشنواست و محیط اطراف خود را با ارتعاشات دریافتی از زمین درک می کند.

ü       زالو یکدفعه 2 تا 3 سانتی متر مکعب خون می مکد و بعد از آن یک سال تمام چیزی نمی خورد.

ü       کنه که حشره ای ریز است می تواند یک سال تمام بدون غذا زنده بماند.

 

خلاصه : مفهوم تنوع زیستی به صورت عام به شکل های متنوع حیات روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد. در نگاهی دقیق تر تعداد گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها، تنوع شگفت انگیز ژن ها در این گونه ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم های موجود در سطح سیاره زمین – از قبیل بیابان ها، جنگل های بارانی، تپه های مرجانی-  همه بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.

 

لطفا اندیشه و نظر خود را در قسمت نظرات اعلام کرده و بنویسید.