سلول (مقدمه)

واژه ی سلول از واژه ی لاتین cella ‌به معنی اتاق کوچک می آید.  این واژه می تواند توضیح خوبی برای کوچک ترین واحد بنیادی زندگی بودن سلول باشد.  این نامگذاری توسط رابرت هوک انجام شد زمانی که با میکروسکوپ ساده و دست ساز خودش توانست فضا های خالی سلول منند در اسفنج را مشاهده کند. بیشتر سلول های گیاهی و جانوری بین 1 تا 100 میکرون قطر دارند و درنتیجه بدون میکروسکوپ دیده نمی شوند.

سلول توسط رابرت هوک در سال 1655 کشف شد. نظریه ی سلولی نیز اولین بار در سال 1839 توسط ماتیاس جاکوب شلایدن و تئودور شوان  پایه ریزی شد.  این نظریه این موضوع را بیان می کند که سلول ها واحد های سازنده موجودات زنده ه ستند و هر سلولی از یک یا تعداد بیشتری سلول تشکیل شده است.  و هر سلولی که الان وجود دارد از یک سلول قبلی به وجود آمده است.

ساختار سلول ها ( اناتومی سلول ها)

دو نوع اصلی سلول وجود دارد. سلول های یوکاریوتی ( که اغلب به شکل جانداران پرسلولی و پیچیده هستند ) و سلول های پروکاریوتی ( که جانداران تک سلولی مثل باکتری ها از این نوع هستند).  در جدول زیر ویژگی های سلول های یوکاریوتی و پروکاریوتی را بررسی می کنیم.

 

می توان گفت چنانچه بدن موجودات را به یک ساختمان تشبیه کنیم سلول ها به تعبیری آجرهای تشکیل دهنده ی بنا هستند.

هر سلول از اجزای مختلفی تشکیل شده است که به طور عمده سیتو پلاسم، غشای سیتوپلاسمی و هسته هستند.

 

سیتوپلاسم چیست؟

سیتوپلاسم شبیه مایع غلیظی به نظر می رسد که حاوی مواد مختلف از جمله آنزیم هاست.

آنزیم ها از جنس پروتئین بوده و درون خود سلول ساخته می شوند و وظیفه ی آنها اداره کردن تغییرات شیمیایی داخل سلول است.

در واقع شبیه یک کاتالیزور عمل می کنند. یعنی انجام یک واکنش شیمیایی را تسریع می کنند، بدون اینکه خود در آن شرکت کنند و بنابراین مصرف نمی شوند؛ لذا می توانند بارها و بارها مورد استفاده قرار گیرند.

علاوه بر آنزیم ها در سیتوپلاسم تعدادی اجزای بسیار کوچک وجود دارند که در ساختن سیتوپلاسم نو، و همچنین تولید موادی که در خارج از سلول باید مصرف شوند و یا در تجزیه ی مواد برای تولید انرژی، نقش دارند.

ضمنا دانه های نشاسته یا قطرک های چربی که در واقع غذاهای ذخیره ای تلقی می شوند نیز ممکن است در سیتوپلاسم یافت شوند....

و در نهایت هسته ی سلول ها درون سیتوپلاسم جای دارد.

 

هسته چیست؟

هسته ی هر سلول در واقع نقش مدیریت تغییرات شیمیایی که درون سیتوپلاس رخ می دهد را بر عهده دارد.سلول چیست؟

هر سلول دارای یک هسته است که معمولاَ کروی بوده و همانطور که ذکر شد به وسیله ی سیتوپلاسم احاطه شده است.( قسمت صورتی رنگ)

از دیگر وظایف هسته کنترل تقسیم سلولی است. در واقع سلول بدون هسته قادر به تولید مثل نیست.

هر سلول برای تولید مثل می بایست به دو سلول دیگر تقسیم شود. و این تقسیم تنها مناطق رشد صورت می پذیرد.

از نمونه های مهم رشد می توان به دو سر استخوان ها و بشره پوست در جانوران و انتهای ریشه ها و جوانه ها در گیاهان اشاره کرد.

هر سلول تقسیم شده و دو سلول جدید پدید می آورد؛ دو سلول حاصل نیز ممکن است روند تقسیم را ادامه داده، سلول های جدیدی را پدید آورند...

اما معمولاَ یکی از دو سلول رشد می کند و به منظور انجام کار ویژه ای شکل و ساختارش تغییر می یابد.

به عبارت بهتر این سلول در حال رشد تخصصی می شود و با این اتفاق قابلیت تقسیم بیشتر را از دست می دهد.

هسته همچنین با توجه به مواد شیمیایی که درون خود دارد، تعیین می کند که سلول از چه نوعی است.

مثلا سلول خونی است یا مربوط به بافت کبد است.

 

غشای سیتوپلاسمایی چیست؟

این غشا لایه ی بسیار نازک و قابل انعطافی است که اطراف سلول را فرا می گیرد و علی رغم اینکه بسیار نازک است مانع خروج محتویات سلول و مخلوط شدن آنها با مواد اطراف می شود.

همچنین بر ورود  وخروج مواد به داخل و خارج سلول نظارت دارد.

سلول ها در شکل ها و اندازه های متفاوتی وجود دارند.

مثلاَ سلول های ماهیچه ای و سلول های عصبی که ممکن است بسیار دراز باشند، سلول های مژک دار، سلول های خونی و ... 

خلاصه :

کوچکترین واحد حیاتی پیکره هر موجود زنده را سلول می گوییم.

سلول - واحد ساختاری بنیادین و کوچک ترین واحد زنده در تمام موجودات زنده است.  سلول کوچک ترین موجود ی است که به عنوان یک موجود زنده می توان آن را در نظر گرفت.  سلول ها واحد های سازنده ی حیات نیز نامیده می شوند.  موجودات زنده را نیز بر حسب سلول هایشان می توان به دو دسته تک سلولی ( شامل آغازین و باکتری ها ) و پر سلولی ( مثل انسان ) گروه بندی کرد.  بیشتر سلول های گیاهی و جانوری بین 1 تا 100 میکرون قطر دارند و درنتیجه بدون میکروسکوپ دیده نمی شوند.