سیتوکین‌ها و کموکین (سیستم دارو رسانی استنشاقی)
سیتوکین‌ها و کموکین ها[1]
چندین ترکیب سیتوکین‌ها برای جایگزین LT یا CT به عنوان داروی کمکی دماغی بکار برده شده‌اند. استاتس و همکاران گزارش دادند که IL-1 یک ترکیب متفاوت است و IL-18, IL-12و GM-CSF هر کدام به نوبه خود پاسخ CTL بهینه را در موش‌های دارای ایمنی درون‌دماغی ایجاد کردند. هر کدام از ترکیب‌های فوق به یک نمایه ترکیبیTh1/Th2 خاص منجر شدند. یو و همکاران تاثیر gB کدگذار DNA لیگاندهای CCR7 ویروس سیمپلکس تب‌خال بر پاسخ‌های ایمنی موش(پس از مصرف درون‌دماغی) را مورد بررسی قرار دادند. نتایج بر افزیاش چشمگیر تولید سیتوکین های Th-1 در بافت لنفاوی ثانویه دلالت دارند.
کمپلکس‌های تحریک‌کننده دستگاهی ایمنی
کمپلکس‌های تحریک کننده دستگاه ایمنی(ISCOM) بصورت اشکال کروی، توخالی، صلب و قفس مانند با قطر نزدیک به 40 نانومتر تهیه می‌شوند و به احتمال اکثر پادتن‌ها در سطح آنها قرار می‌گیرند. اولین مصرف درون‌دماغی ISCOM در موش‌ها در سال 1990 توسط لاوگرن و همکاران گزارش شده‌اند؛ وی نشان داد که سطح بالای تیترهای پادتن در برابر دوز بالای IAIV در هر دو شیوه مصرف زیرپوستی و درون‌دماغی مشاهده شدند. شون و همکاران شواهد ترشح شدید IgA در لیوکوتوسکین(Lkt) در یک هفته پس از اولین واکسیناسیون گاو‌هایی را گزارش دادند که ICSOM را بصورت دماغی دریافت کرده بودند و پادتن‌های محلول Mannheimia Haemolytic را حمل می‌کردند. ISCOM توسط ابسوگرا و مورین در رابطه با پادتن‌های کوچک‌کلونی Mycoplasma mycoides subsp (MmmSC) در موش‌ها، مورد بررسی قرار گرفتند. پس از مصرف درون‌دماغی با دوزهای مختلف یا تزریق زیرپوستی مشخص گردید که ICSOMها باعث ایجاد پاسخ پادتن سرم اصلی شده‌اند؛ پاسخ مذکور صرفنظر از مسیر مصرف به دوز بستگی داشت. ISCOMها در مقایسه با سلول‌های میکوپلاسما از لحاظ پاسخ زیرکلاس IgG و Ig در سروم و ریه دارای عملکرد بسیار بهتری هستند. ISCOMها در زمینه رهایش IAIV و RSV غیرفعال نویدبخش می‌باشند.
