قلب

قلب نوعی عضو عضلانی در انسان‌ها و دیگر حیوانات است که خون را از طریق رگ خونی در دستگاه گردش خون به گردش در می‌آورد. خون اکسیژن و مواد غذایی لازم را برای بدن مهیا می‌سازد و همچنین به از بین رفتن مواد زائد ناشی از سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.

 

قلب انسان به طور متوسط حدود ۷۰ بار در دقیقه می‌تپد. قلب انسان بین دو شش در بدن قرار دارد و به گونه‌ای قرار گرفته‌است که رأس آن متمایل به سمت چپ و پایین قرارمی‌گیرد . هر ضربان قلب حدود هشت صدم ثانیه زمان مبخواهد که این زمان شامل 0/1 ثانیه انقباض دهلیز ها،0/3 ثانیه انقباض بطن ها و 0/4 ثانیه استراحت قلب میباشد. بافت قلب نیز هم‌چون دیگر بافت‌های بدن نیاز به تغذیه دارد که تغذیهٔ قلب برعهدهٔ عروق کرونری (تاجی) می‌باشد. قلب در فضای میانی میان‌سینه در سینه قرار دارد.

 

کالبدشناسی قلب

 

در انسان‌ها، پستانداران دیگر و پرندگان قلب به چهار محفظه تقسیم می‌شود: دهلیز چپ و راست که بالا و بطن چپ و راست که در قسمت پایین قرار گرفته است. معمولاً دهلیز و بطن راست را به نام قلب راستی و همتایان چپی آنها را به نام قلب چپی می‌شناسند اما در مواردی دیگر، قلب ماهی‌ها دو محفظه، یک بطن و یک دهلیز دارد، در حالی که قلب خزندگان دارای سه محفظه است. در یک قلب سالم به خاطر وجود دریچه‌های قلبی، خون از یک سمت وارد قلب می‌شود که این مسئله از جریان برعکس جلوگیری می‌کند قلب در یک کیسه محافظتی قرار گرفته که پیراشامه(پریکارد) نام دارد و همچنین شامل مایع است. دیوارهٔ قلب از سه لایه تشکیل می‌شود: ماهیچه قلب(میوکارد)، پیراشامه(پریکارد) و درون‌شامه قلب(آندوکارد).[۷] این عضو مخروطی‌شکل به‌صورت کیسه‌ای عضلانی تقریباً در وسط فضای قفسه سینه(مدیاستینوم میانی) کمی متمایل به جلو و طرف چپ قراردارد؛ و میان ریه چپ و راست و متمایل به ریهٔ چپ می‌باشد و همین موجب شده‌است تا شکل و قرارگیری ریه‌ها با هم متفاوت باشد. از آن‌جا که قلب اندام بسیار حساسی و حیاتی است توسط قفسهٔ سینه (توراکس) محافظت می‌شود. ابعاد قلب در یک فرد بزرگسال حدود ۶x9x۱۲ سانتیمتر و وزن آن در آقایان حدود ۳۰۰ و در خانمها حدود ۲۵۰ گرم (یعنی حدود ۰٫۴ درصد وزن کل بدن) می‌باشد.

 

محل قلب در پشت استخوان جناغ سینه و حدفاصل غضروف‌های دنده‌های سوم تا ششم در سمت چپ قفسه سینه می‌باشد. یک دیوارهٔ عضلانی قلب را به دو نیمهٔ راست و چپ تقسیم می‌کند. نیمهٔ راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمهٔ چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمهٔ راست و چپ نیز مجدداً به‌وسیلهٔ یک تیغهٔ عضلانی افقی نازک‌تر به دو حفرهٔ فرعی تقسیم می‌شوند. حفره‌های بالایی که کوچک‌تر و نازک‌تر هستند دهلیز نام‌دارند و دریافت‌کنندهٔ خون می‌باشند. حفره‌های پایینی که بزرگ‌تر و ضخیم‌ترند بطنهای قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضای بدن پمپ می‌کنند. پس قلب متشکل از چهار حفره‌است: دو حفرهٔ کوچک در بالا (دهلیزهای راست و چپ) و دو حفره بزرگ در پایین (بطن‌های راست و چپ).

 

دو نوع گردش خون در بدن انجام می‌شود: گردش خون کوچک یا ریوی که خون CO2دار (دی اکسید کربن) از بطن راست قلب به ریه‌ها می‌رود. در آن‌جا تصفیه‌می‌شود و خون O2دار (اکسیژن) به دهلیز چپ قلب بازمی‌گردد و خون از دهلیز چپ قلب با گذر از دریچهٔ میترال (دولختی) که میان دهلیز و بطن چپ قراردارد، وارد بطن چپ می‌شود و به این ترتیب با انقباض بطن چپ خون از بطن چپ خارج می‌شود و گردش خون بزرگ یا آئورتی آغاز می‌شود و این خون ابتدا ازطریق سرخرگ آئورت و به ترتیب دیگر عروق، در سراسر بدن جریان می‌یابد. سلول‌های بدن را تغذیه می‌کند و سپس خون CO2دار به دهلیز راست بازمی‌گردد و خون از دهلیز راست با عبور از دریچهٔ تریکاسپید (سه‌لختی) که میان دهلیز و بطن راست قرار دارد، وارد بطن راست می‌شود. به این ترتیب گردش خون در سراسر بدن انجام می‌شود و همهٔ سلول‌های بدن تغذیه می‌شوند.

 

دهلیزها حفراتی با فشار کم وگنجایش بالا هستند که وظیفه اصلی آن‌ها ذخیره خون در هنگام انقباض عضله بطنی (سیستول) می‌باشد. انقباض دهلیزها مقداری خون اضافی را به داخل بطن‌ها می‌راند، اما حدود ۷۰درصد پرشدن بطن‌ها به‌صورت غیرفعال در هنگام استراحت بطنی (دیاستول) انجام می‌شود. دهلیزها به‌وسیله یک دیواره بین دهلیزی نازک از هم جداشده‌اند. بطن‌ها حفراتی با فشار بالاتر هستند که وظیفه پمپاژ خون به ریه و تمام بافت‌های محیطی را به‌عهده دارند. چون فشار ایجادشده در بطن چپ بسیار بالاتر از فشار بطن راست است، لذا میوکارد بطن چپ نسبت به میوکارد بطن راست بسیار ضخیم‌تر است. بطن‌ها به‌وسیلهٔ یک دیوارهٔ بین بطنی از هم جدا می‌شوند. این دیواره در قسمت بالا به صورت بافت هم‌بند و در قسمت میانی و پایین به‌صورت یک دیوارهٔ عضلانی است. دهلیزها و بطن‌ها توسط دریچه‌های دهلیزی – بطنیاز هم جدامی‌شوند. این دریچه‌ها از جریان معکوس خون از بطن‌ها به داخل دهلیزها در جریان سیستول جلوگیری می‌کنند. قسمت بطنی این دریچه‌ها به‌وسیلهٔ طناب‌های وتری به نام عضلات پاپیلری بطن خود وصل می‌شوند. هنگامی که دیواره‌های بطن منقبض می‌شوند عضلات پاپیلری نیز منقبض می‌شوند، اما برخلاف آنچه ممکن است تصور شود، کمکی به بسته‌شدن دریچه‌ها نمی‌کنند، بلکه لت‌های دریچه را به سوی داخل بطن‌ها می‌کشند تا از برآمده‌شدن بیش از حد آن‌ها در جریان انقباض بطن به داخل دهلیزها جلوگیری کنند.

 

دریچه‌های نیمه‌هلالی، بطن‌ها را از مجاری شریانی جدامی‌کند و شامل دریچهٔ آئورت (بین بطن چپ و شریان آئورت) و دریچه پولمونر (بین بطن راست و شریان ریوی (پولمنری)) هستند. دریچه‌های نیمه‌هلالی به طناب‌های وتری وصل نیستند و فشار زیاد در شریان‌ها در پایان سیستول موجب بسته‌شدن بسیار سریع و محکم آن‌ها می‌شود درحالیکه دریچه‌های دهلیزی‌بطنی بسیار نرم بسته می‌شوند. قلب توسط پردهٔ دو لایه و نازک پریکارد از بقیهٔ احشای داخل سینه مجزا می‌شود. لایهٔ احشایی پریکارد موسوم به اپیکارد از لایهٔ جداری آن به‌وسیلهٔ فضای پریکاردی جدا می‌شود. کیسهٔ پریکارد به‌طور طبیعی محتوی ۵ تا ۳۰ میلی‌متر مایع شفافی است که قلب را لغزنده می‌سازد و به آن امکان می‌دهد تا با حداقل اصطکاک منقبض شود.

 

فیزیولوژی عضله قلبی

قلب از سه نوع عمده عضله قلبی تشکیل‌شده‌است:

ü     عضله دهلیزی

ü     عضله بطنی

ü     فیبرهای عضلا نی تخصص عمل‌یافته تحریکی – هدایتی

سیستم هدایتی قلب در واقع ایمپالس‌های الکتریکی را تولید و هدایت می‌کند. این فیبرها به دلیل محتوی کم فیبریل‌های انقباضی به‌طور ضعیف منقبض می‌شوند. انواع دهلیزی و بطنی عضله قلبی به همان روش عضلهٔ اسکلتی منقبض می‌شوند به استثنای این که مدت انقباض بسیار طولانی‌تر است. اصول طب داخلی هاریسون ۲۰۰۸ قلب خون را از طریق سیستم گردش خون پمپاژ می‌کند.
خونی که دارای اکسیژن اندکی باشد، از طریق گردش خون سیستمیک و بالایی و ورید اجوف تحتانی ورید اجوف وارد دهلیز راست می‌شود و بعد به بطن راست می‌رود. از اینجا به گردش خون ریوی جریان می‌یابد، از طریق ریه ‌ها اکسیژن دریافت می‌کند و دی‌اکسید کربن را پس می‌دهد.
خون دارای اکسیژن بعد از آن وارد دهلیز چپ می‌شود و از آنجا به بطن چپ می‌رود و از طریق آئورت به گردش خون سیستمیک انتقال می‌یابد که در این روند اکسیژن آن مصرف می‌شود و به صورت دی‌اکسید کربن با سوخت و ساز همراه می‌گردد.
معمولاً با هر تپش قلب، بطن راست همان قدر خون را وارد ریه‌ها می‌کند که بطن چپ خون را به سراسر بدن می‌فرستد. سیاهرگ‌ها خون را به قلب منتقل می‌نمایند، در حالی که سرخرگ‌ها خون را از قلب خارج می‌سازند. سیاهرگ‌ها معمولاً فشار کمتری در مقایسه با سرخرگ‌ها دارند. قلب هنگام استراحت با ضربان حدود ۷۲ بار در دقیقه می‌تپد. فعالیت این تعداد را افزایش می‌دهد، اما در طولانی‌مدت میزان استراحت قلب را کمتر می‌نماید و این مسئله برای سلامت قلب خوب است.

 

بیماری‌های قلبی

بیماری‌های قلب و عروقی (CVD) معمول‌ترین عامل مرگ در جهان در سال ۲۰۰۸ بودند که باعث ۳۰ درصد از موارد مرگ شدند. از این میزان بیش از سه چهارم به خاطر بیماری شریان‌های کرونری و سکته بوده است. عوامل خطر شامل مواردی همچون: سیگار کشیدن، اضافه وزن داشتن، عدم فعالیت‌های ورزشی کافی، کلسترول بالا، فشار خون بالا، نوعی دیابت که به شکلی ضعیف کنترل شده و موارد دیگر می‌شود. تشخیص بیماری قلبی عروقی اغلب با شنیدن به صدای قلب با گوشی پزشکی، ECG یا با فراصوت صورت می‌گیرد. بیماری‌های مرتبط با قلب اصولاً با متخصصین قلب درمان می‌شود، هرچند که بسیاری از متخصصین پزشکی دیگر نیز ممکن است در حل این مسئله کمک کنند.

 

متخصصان اعتقاد دارند بیماری سرطان صرف نظر از این که فرد مبتلا اقدام به درمان دارویی کرده باشد یا خیر، می تواند به عضلات قلب آسیب برساند. شیمی درمانی به طور بالقوه موجب مسمومیت قلب می شود و بیماران سرطانی را در برابر اختلالات قلبی از جمله ایست قلبی یا ایسکمی میوکارد آسیب پذیر می کند ضمن اینکه رشد خود تومور نیز می تواند موجب آسیب بافت قلب شود.

 

آناتومی قلب

این عضو مخروطی شکل بصورت کیسه‌ای عضلانی تقریبا در وسط فضای قفسه سینه (کمی متمایل به جلو و طرف چپ) ابتدا در دل اسفنج متراکم و وسیعی مملو از هوا یعنی ریه‌ها پنهان شده و سپس توسط یک قفس استخوانی بسیار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته است. ابعاد قلب در یک فرد بزرگسال حدود 6x9x12 سانتیمتر و وزن آن در آقایان حدود 300 و در خانمها حدود 250 گرم (یعنی حدود 0.4 درصد وزن کل بدن) می‌باشد.

 

قلب توسط یک دیواره عضلانی عمودی به دو نیمه راست و چپ تقسیم می‌شود. نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجددا بوسیله یک تیغه عضلانی افقی نازکتر به دو حفره فرعی تقسیم می‌شوند. حفره های بالایی که کوچکتر و نازکتر هستند بنام دهلیز موسوم بوده و دریافت کننده خون می‌باشند. حفره‌های پایینی که بزرگتر و ضخیم‌ترند بطن های قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می‌کنند. پس قلب متشکل از چهار حفره است: دو حفره کوچک در بالا (دهلیزهای راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پایین (بطنهای راست و چپ).

 

شریانهای کرونری

شریانهای کرونری از آئورت بیرون می‌آیند. آئورت ، شریان یا سرخرگ اصلی بدن می‌باشد که از بطن چپ ، خون را خارج می‌سازند. شریانهای کرونری از ابتدای آئورت منشا گرفته و بنابراین اولین شریانهایی هستند که خون حاوی اکسیژن زیاد را دریافت می‌دارند. دو شریان کرونری (چپ وراست ) نسبتا کوچک بوده و هر کدام فقط 3 یا 4 میلیمتر قطر دارند.

 

این شریانهای کرونری از روی سطح قلب عبور کرده و در پشت قلب به یکدیگر متصل می‌شوند و تقریبا یک مسیر دایره‌ای را ایجاد می‌کنند. وقتی چنین الگویی از رگهای خونی قلب توسط پزشکان قدیم دیده شد، آنها فکر کردند که این شبیه تاج می‌باشد به همین دلیل کلمه لاتین شریانهای کرونری (Coronary یعنی تاج) را به آنها دادند که امروزه نیز از این کلمه استفاده می‌شود. از آنجایی که شریانهای کرونری قلب از اهمیت زیادی برخوردار هستند، پزشکان تمام شاخه‌ها و تغییراتی که می‌تواند در افراد مختلف داشته باشد را شناسایی کرده‌اند. شریانهای کرونری چپ دارای دو شاخه اصلی می‌باشد که به آنها اصطلاحا نزولی قدامی و شریان سیرکومفلکس یا چرخشی می‌گویند و این شریانها نیز به نوبه خود به شاخه‌های دیگری تقسیم می‌شوند.

 

این شریانها ، باعث خونرسانی به قسمت بیشتر عضله بطن چپ می‌شوند. بطن چپ دارای عضلات بیشتری نسبت به بطن راست می‌باشد زیرا وظیفه آن ، تلمبه کردن خون به تمام قسمتهای بدن است. شریانهای کرونری راست ، معمولا کوچکتر بوده و قسمت زیرین قلب و بطن راست را خونرسانی می‌کند . وظیفه بطن راست تلمبه کردن خون به ریه‌ها می‌باشد. شریانهای کرونری دارای ساختمانی مشابه تمام شریانهای بدن هستند اما فقط در یک چیز با آنها تفاوت دارند که فقط در زمان بین ضربانهای قلب که قلب در حالت ریلکس و استراحت قرار دارد، خون دراین شریانها جریان می‌یابد.

 

وقتی عضله قلب منقبض می‌شود، فشار آن به قدری زیاد می‌شود که اجازه عبور خون به عضله قلب را نمی‌دهد، به همین دلیل قلب دارای شبکه موثری از رگهای باریک خونی است که تمام نیازهای غذایی و اکسیژن رسانی آن را به خوبی برآورده می‌کند. در بیماران کرونری قلب ، شریانهای کرونری تنگ و باریک می‌شوند و عضلات قلب از رسیدن خون و اکسیژن به اندازه کافی محروم می‌گردند. (مانند هنگامی که که یک لوله آب به دلایل مختلفی تنگ شود و نتواند به خوبی آبرسانی کند).

 

در این صورت ، در حالت استراحت ممکن است اشکالی برای فرد ایجاد نشود ،, اما وقتی که قلب مجبور باشد کار بیشتری انجام دهد و مثلا شخص بخواهد چند پله را بالا برود، شریانهای کرونری نمی‌توانند بر اساس نیاز اکسیژن این عضلات ، به آنها خون و اکسیژن برسانند و در نتیجه شخص در هنگام بالا رفتن از پله‌ها دچار درد سینه و آنژین قلبی می‌گردد. در چنین مواقعی اگر فرد کمی استراحت کند، درد معمولا از بین خواهد رفت. اگر یک شریان کرونری به علت مسدود شدن آن توسط یک لخته خون ، به طور کامل جلوی خونرسانی‌اش گرفته شود، قسمتی از عضله قلب که دیگر خون به آن نمی‌رسد، خواهد مرد و این یعنی سکته قلبی.

آناتومی(ساختمان) قلب :

قلب از چهار حفره تشکیل شده است.۲ حفره سمت راست(دهلیز و بطن راست) و۲ حفره در سمت چپ (دهلیز و بطن چپ) قرار دارند. این چهارحفره به شکل دو پمپ مجاور هم عمل میکنند که هریک از آنها خون را به یک سیستم کاملاً متفاوت گردش خون ارسال میکنند. قلب راست و چپ قلب توسط یک دیواره از یکدیگر جدا شده که مانع از حرکت جریان خون از یک سمت قلب به سمت دیگر میگردد پس خون دو سمت قلب هیچ ارتباطی با هم ندارند. سمت راست قلب، خون وریدی بدون اکسیژن را به دستگاه گردش خون ریوی میفرستد که خون بدون اکسیژن در بافت ریه از اکسیژنی که ما تنفس میکنیم، غنی میشود. سمت چپ قلب، خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی را به تمام قسمتهای بدن جهت مصرف میفرستد.

حفرات قلب

حفرات قلب

دهلیزها حفره هایی از قلب هستند که خون را از خارج فلب (دهلیز چپ خون را از ریه ها و دهلیز راست از سایر قسمتهای بدن) دریافت میکند. بطنها حفره هایی از قلب هستند که خون را به خارج از قلب پمپ مینمایند. هر دو پمپ سمت راست و سمت چپ قلب، همزمان و هماهنگ با یکدیگر عمل میکنند. ابتدا دو دهلیز و سپس دو بطن همزمان با هم منقبض شده و پس از انقباض، همزمان با هم استراحت می نمایند.

ü     اندوکارد : لایه پوشاننده قسمت داخلی قلب را گویند.

ü     پریکارد : لایه و پرده پوشاننده در خارج قلب را گویند.

ü     پریکارد

مسیر گردش خون در قلب :

خون سیاهرگی(قرمز تیره) پس از رساندن اکسیژن و مواد مغذی از طریق گلبولهای قرمز به سلولهای بدن در حالی که تنها مقدار اندکی اکسیژن داشته و حاوی دی اکسیدکربن زیاد  است باید از قسمتهای مختلف بدن جمع آوری شود. خون از طریق دو سیاهرگ بزرگ وارد دهلیز راست میشود: سیاهرگ اجوف تحتانی( که خون را از شکم و پاها) و سیاهرگ اجوف تحتانی فوقانی ( خون قسمتهای فوقانی بدن از جمله سر) خون را به دهلیز راست برمی گرداند.

 

دهلیز راست قلب منقبض شده و خون را از طریق یک دریچه یک طرفه به بطن راست میریزد. سپس بطن منقبض شده و خون را از طریق سرخرگ ریوی به ریه ها میرساند. با عبور خون از ریه ها، گلبولهای قرمز خون دی  اکسیدکربن خود را از دست میدهد و اکسیژن دریافت مینمایند.

 

مسیر گردش خون

خون اکسیژن دار (قرمز روشن)، از طریق سیاهرگ ریوی وارد دهلیز چپ میشود و با انقباض دهلیز چپ خون از طریق یک دریچه یکطرفه به داخل بطن چپ رانده می شود، سپس بطن چپ منقبض شده و خون را بداخل سرخرگ آئورت میراند. آئورت سرخرگ بزرگی است که خون را به قسمتهای مختلف بدن منتقل میکند. بطورتقریبی با هر ضربان قلب به اندازه یک فنجان، خون پمپ میشود.

عروق اصلی

دریچه های قلبی:

جریان خون به علت وجود دریچه های یکطرفه مابین حفرههای قلب و عروق خونی بزرگ ، یکطرفه میباشد. چهار دریچه ما بین حفره های قلبی و سرخرگهای بزرگ قرار دارند، باعث حرکت متوالی خون بین قلب و ریه ها و عدم برگشت خون به عقب میشوند. ساختار و عملکرد دریچه های قلبی با یکدیگر متفاوت است.

آناتومی دریچه قلب

دریچه های آئورتی و ریوی که مابین بطنها و سرخرگهای بزرگ قرار دارند به دلیل لت های داسی شکلشان، دریچه های نیمه هلالی نامیده میشوند. دریچه سه لتی پولمونر بین دهلیز و بطن راست قلب و دریچه میترال بین دهلیز و بطن چپ قلب قرار داشته و این دو دریچه دریچه های دهلیزی- بطنی نامیده میشوند . به هنگام انقباض بطنها و بسته شدن دریچه های دهلیزی- بطنی ، طنابهای فیبری باعث میشوند تا این لتها در محل خود محکم باقی بمانند و به سمت عقب یعنی دهلیزها برجسته نشوند.

خون فاقد اکسیژن داخل وریدها پس از عبور از دهلیز راست و دریچه سه لتی (تری کوسپید) وارد بطن راست میشود. جهت خروج خون از بطن راست ، خون باید از دریچه ریوی عبورکند. بدنبال انقباض بطن راست دریچه سه لتی بسته و دریچه ریوی باز میشود و خون وارد شریان ریوی و سپس ریه ها میشود. پس از آنکه خون غنی از اکسیژن بداخل دهلیز چپ بازگشته، از دریچه میترال عبور میکند. در نهایت خون جهت خروج از بطن چپ و وارد شدن به داخل آئورت، باید از دریچه آئورت عبور کند. همزمان با عبور خون از این دریچه، لتهای آن باز شده و به دیواره های آئورت نزدیک میشوند و پس از عبور خون از دریچه آئورت، این دریچه بسته می شود.

 

سیستم تولید ضربان و هدایت الکتریکی قلبی:

یک فعالیت الکتریکی برای تولید ضربان در قلب و همچنین یک سیستم برای هدایت این فعالیت الکتریکی ضروری است . همچنین برای خونرسانی کافی به بافتهای بدن، باید تعداد ضربان کافی قلب بوده و نیز باید زمانبندی و توالی انقباضات عضلانی قلب بدقت هماهنگ باشند پس یک سیستم تنظیم کننده هم لازم است.

تولید و هدایت ضربان قلب

ضربانساز طبیعی قلب، “گره سینوسی- دهلیزی” است که یک گروه میکروسکوپی از سلولهای الکتریکی تخصص یافته قلبی میباشند و در بالای دهلیز راست واقع شده اند. بدنبال ایجاد یک تحریک الکتریکی توسط “گره سینوسی– دهلیزی”، یک ضربان قلب ایجاد میشود. این تحریک از طریق مسیرهای اختصاصی به سلولهای بافت عضلانی دیواره های قلب منتقل میشود. این تحریک ابتدا حفره های فوقانی قلب یعنی دهلیزها را منقبض میکند و خون را بداخل بطنها میراند.

 

سپس تحریک به ناحیه دیگری از سلولهای الکتریکی تحت عنوان “گره دهلیزی- بطنی”، که در بالای بطن ها واقع شده است، منتقل میگردد. این گره به شکل یک ایستگاه تأخیری در مسیر تحریک عمل میکند و اجازه میدهد دهلیزها بطورکامل تخلیه شوند. پس از یک فاصله کوتاه زمانی، تحریک از طریق مسیرهای شاخهای وارد بطنها شده و منجر به انقباض آنها میگردد. بدنبال انقباض، بطنها تخلیه شده و خون بداخل سرخرگ ریوی و آئورت وارد میشود.

بسته به نیاز بدن سرعت ایجاد تحریک کاهش یا افزایش می یابد. کنترل کاهش یا افزایش ضربان قلب بر عهده سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک(سیستم عصبی خودکار) میباشد. سیستم عصبی خودکار بخشی از دستگاه عصبی است که اعمال خودکار و ناخودآگاه بدن مانند ضربان قلب، فشارخون و تنفسرا کنترل می کند. فعالیت سیستم عصبی خودکار سبب آزادسازی هورمونهای اپینفرین و نوراپینفرین می شود که به هنگام ورزش و استرس موجب تعداد ضربان قلب را افزایش می دهند. با ثبت فعالیت الکتریکی قلب بر روی کاغذ، نوار قلب ( ECG) بدست میاید.

فعالیت قلب طبیعی:

تعداد ضربان قلب و هم حجم خونی که قلب در هر ضربان پمپ میکند به سلامت و کارآیی پمپ قلب بستگی دارد. برای بررسی سلامت و کارآیی قلب، برونده قلبی را اندازه گیری می نمایند. برونده قلبی مقدار خونی است که قلب در هر دقیقه بداخل دستگاه گردش خون پمپ میکند و از طریق ضرب کردن حجمی از خون که بطن چپ در هر بار انقباض پمپ میکند (حجم ضربهای) در تعداد انقباضهای قلب در هر دقیقه (تعداد ضربان قلب) بدست میآید:

تعداد ضربان قلب × حجم ضربهای = برون ده قلب

بطورمعمول هنگامیکه بدن به خون بیشتری نیاز داشته باشد (برای مثال هنگام ورزش)، قلب برونده خود را از طریق افزایش تعداد ضربان قلب وهمچنین با افزایش قدرت انقباض قلب(حجم ضربه ای ) بیشتر میکند.

۱) تعداد ضربان قلب : در حالت استراحت تعداد ضربان قلب در یک فرد سالم ، بین ۶۰ تا ۸۰ ضربان در هر دقیقه است. هنگامی فعالیت و ورزش ضربان قلب ما باید افزایش یابد. سن نقش تعیین کننده ای در حداکثر تعداد ضربان قلب مجاز افراد حین ورزش ایفا میکند. حداکثر تعداد ضربان قلب مجاز افراد حین ورزش برای مردان را می توان از طریق فرمول زیر محاسبه نمود:

سن- ۲۲۰ = حداکثرتعدادضربان قلب در مردان

برای زنان این عدد را در ۸۵/۰ ضرب میکنیم.

برخی عوامل دیگر نیز میتوانند بر روی افزایش ضربان قلب تأثیر بگذارند که عبارتند از: استرس و اظطراب، سیگار ، کافئین، الکل و برخی داروها.

همچنین هنگامیکه یک فرد سالم میخوابد، تعداد ضربان قلب وی ممکن است به۴۵-۴۰ ضربان در دقیقه کاهش بیابد. با افزایش سن نیز تعداد ضربان قلب اندکی کاهش مییابد.

۲) حجم ضربهای : حجم ضربهای در اکثر افراد در حدود ۳۰ میلیلیتر میباشد. قلب سالم در هر ضربان باید بیش از نیمی (>60%) از خونی را که در داخل آن قرار دارد، پمپ کند. در حین ورزش در افراد غیر ورزشکار حجم ضربهای خیلی مختصر افزایش می یابد.

 

در ورزشکاران عضله قلبی قویتر و حفره قلب بزرگتر بوده و با هر انقباض، خون بیشتری را پمپ میکند. قلب ورزشکاران ممکن است حجم ضربهای خود را بتواند در حین ورزش به میزان ۵ برابر یا بیشتر افزایش دهد. بنابراین میتواند خون بیشتری را نسبت به افراد غیر ورزشکار برای بدن تأمین کند. پس در حالت استراحت تعداد ضربان قلب در ورزشکاران کمتر بوده و نیز تعداد ضربان قلب در قلب ورزشکاران به هنگام فعالیت کمتر افزایش می یابد. پس قلب آنها قادر به فعالیت بیشتری بوده و ورزشکاران می توانند بدون احساس خستگی مدت زمان بیشتری فعالیت ورزشی داشته باشند.

یک زن حامله برای جنین در حال رشد خود، نیازمند خون و اکسیژن بیشتری است. بنابراین حجم ضربه ای در همان مراحل اولیه حاملگی کم کم بیشتر میشود و تا میزان ۴۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از حد طبیعی افزایش مییابد. متعاقب بدنیا آمدن نوزاد، این مقادیر به حد طبیعی باز میگردند.

کاهش حجم ضربه ای یکی از اولین علایم نارسایی قلب است.

لطفا اندیشه خود را در ارتباط با این مطلب در قسمت نظرات بنویسید.