دستگاه عصبی خودگردان
دستگاه عصبی خودگردان (Autonomic nervous system) در برگیرنده آن دسته از نورون‌های حرکتی است که فعالیت ماهیچه‌های صاف، تراوش غده‌ها، تپش قلب و روی هم رفته کنش اندام‌های درونی را ساماندهی می‌کنند. این سامانه بطور کلی غیرارادی بوده و بر اندام درونی بدن تاثیر می‌گذارد.
دستگاه عصبی خودگردان از شمار فراوانی گره‌های عصبی خودکار و دو نورون حرکتی در هر زنجیره به نام نورون‌های پیش گره‌ای و پس گره‌ای تشکیل شده‌است. نورون‌های پیش گره‌ای، نورونهایی هستند که جسم سلولی آنها در دستگاه عصبی مرکزی قرار گرفته و آکسون آنها برای سیناپس با نورون بعدی تا گره عصبی ادامه یافته‌است.
نورون‌های پس‌گره‌ای، نورونهایی هستند که جسم سلولی آنها در گره است و آکسون آنها تا اندام واکنش دهنده، ادامه یافته و پایانه عصبی را تشکیل داده‌است. در نورون پیش‌گره‌ای و پس‌گره‌ای در محل گره با یکدیگر سیناپس می‌یابند. رشته‌های عصبی حرکتی دستگاه عصبی خودگردان از دو بخش رشته‌های عصبی پاراسمپاتیک و رشته‌های عصبی سمپاتیک تشکیل شده‌است.
دسته‌بندی شیمیایی دستگاه عصبی خودگردان
بر پایه ماده میانجی آزاد شده می‌توان دستگاه عصبی خودگردان را به بخش‌های کولینرژیک و نورآدرنرژیک بخش کرد. نورونهایی که کولینرژیک هستند بر این پایه‌اند:
- همه نورون‌های پیش گره‌ای
- نورون‌های پس گره‌ای سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به غده‌های عرق عصب می‌دهند
- نورون‌های سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به رگ‌های خونی ماهیچه‌های مخطط رسیده و هنگام تحریک موجب گشودگی رگ‌ها می‌شوند.
مانده نورون‌های پس‌گره‌ای سمپاتیک نورآدرنرژیک هستند. قسمت مرکزی غده فوق کلیوی در اصل یک گره سمپاتیک است که در آن سلول‌های پس‌گره‌ای آکسون‌های خود را از دست داده و از این‌رو نوراپی‌نفرین، اپی نفرین و اندکی دوپامین را به داخل جریان خون تراوش می‌کنند. درنتیجه نورون‌های پیش‌گره‌ای کولینرژیکی که به این سلول‌ها می‌روند به گونه رشته‌های عصبی حرکتی ترشحی این غده در آمده‌اند.
