اعصاب مغزی

اعصاب مغزی یا جمجمه‌ای قسمتی از دستگاه عصبی محیطی هستند که از هسته‌های ساقه مغزمنشاء می‌گیرند (به جز عصب بویایی و بینایی). 

تعداد اعصاب مغزی، دوازده جفت است. به غیر از اعصاب بویایی و بینایی که در حقیقت قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی هستند، بقیه آن‌ها همانند اعصاب نخاعی، جزئی از دستگاه عصبی محیطی به شمارمی آیند. 

در ارتباط با نخاع، ۳۱ جفت عصب نخاعیاز نخاع منشعب می‌شوند. از تفاوت‌های مهم این دو بخش دستگاه عصبی محیطی نسبت به هم، این است که در اعصاب مغزی برخلاف اعصاب نخاعی، تقسیم پیوسته و منظمی به ریشه‌های قدامی (پیشین) و خلفی (پسین) وجودندارد.

این مسئله، بیشتر به علت تکامل و پیچیده‌تر بودن اعصاب مغزی در مقایسه با اعصاب نخاعی است. اعصاب مغزی، عملکرد حسی خالص یا حرکتی خالص و یا عملکرد حسی-حرکتی دارند. عصب بویایی و بینایی فقط حسی هستند، درحالی که اعصاب مغزی مربوط به حرکات چشم (زوج‌های ۳٬۴٬۶)، زوج ۱۱ و زیرزبانی (عصب دوازدهم) فقط نقش حرکتی دارند.

 برخی از این اعصاب، همانند زوج‌های ۹٬۷٬۵ و ۱۰ مختلط (حسی-حرکتی) هستند. عصب هشتم مغز، اساساً یک عصب حسی است که در تعادل بدن نیز نقش دارد.

تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت است که به ترتیب عبارتنداز:

 

عصب بویایی

عصب بینایی

عصب حرکتی چشمی

عصب قرقره‌ای

عصب سه قلو یا سه شاخه

عصب ابدوسنس

عصب چهره‌ای

عصب دهلیزی حلزونی

عصب زبانی حلقی

عصب واگ

عصب فرعی

عصب زیرزبانی

عصب بویایی (زوج یکم) و بینایی (زوج دوم) فاقد هسته هستند، درحالی که بقیه اعصاب مغزی دارای یک یا چند هسته می‌باشند.

 

۱-عصب مغزی اول یا عصب بویایی (یا عصب الفکتوری olfactory)

 

عملکرد: حس بویایی

 

۲-عصب مغزی دوم یا عصب بینایی (یا عصب اپتیک)

 

عملکرد: حس بینایی

 

۳-عصب مغزی سوم یا عصب محرکه چشم (یا عصب اوکولوموتور)

 

عملکرد: انقباض مردمک چشم، باز کردن چشم و بیشتر حرکات خارج چشمی

 

۴-عصب مغزی چهارم یا عصب قرقره ای (یا عصب تروکلئار)

 

عملکرد: چرخش رو به پایین و داخل چشم

 

۵-عصب مغزی پنجم یا عصب سه قلو (یا عصب تری ژمینال)

 

عملکرد آن هم حسی و هم حرکتی است.

 

عملکرد حرکتی: بستن فک و حرکات جانبی فک

 

عملکرد حسی آن شامل حس صورت است.

 

این عصب بزرگ ترین و ضخیم ترین عصب از اعصاب مغز است و چون دارای سه شاخه مهم به نام چشمی، فکی فوقانی و فکی تحتانی است، به نام سه شاخه یا سه قلو نامیده می شود.

 

۶-عصب مغزی ششم یا ابدوسنس یا اشتیاقی

 

عملکرد: حرکت چشم به خارج. به اعصاب مغزی سوم، چهارم و ششم اعصاب حرکتی چشم می گویند.

 

۷-عصب مغزی هفتم یا صورتی (یا عصب فاسیال)

 

عملکرد حرکتی: حرکات صورت شامل حالات چهره، بستن چشم و بستن دهان

 

عملکرد حسی: حس چشایی مواد شور، شیرین، ترش و تلخ در دو سوم جلویی زبان

 

۸-عصب مغزی هشتم یا عصب تعادل شنوایی (یا عصب وستیبولوکوکلئار)

 

عملکرد: شنوایی و تعادل. عمل شنوایی مربوط به شاخه حلزونی (کوکلئار) این عصب و عمل تعادل مربوط به شاخه دهلیزی (وستیبولر) این عصب است.

 

۹-عصب مغزی نهم یا عصب زبانی حلقی (یا عصب گلوسوفارنژیال- گلوس= زبان، فارنکس حلق)

 

عملکرد حرکتی: حرکت حلق

 

عملکرد حسی: حس قسمت های عقبی پرده صماخ، مجرای گوش، حلق و نیز حس قسمت عقب زبان شامل حس چشایی (شوری، شیرینی، تلخی، ترشی)

 

۱۰-عصب دهم مغزی یا عصب واگ یا عصب منزوی

 

عملکرد حرکتی: حرکت کام، حلق و حنجره

 

عملکرد حسی: حس حلق و حنجره

 

۱۱-عصب یازدهم مغزی یا عصب فرعی یا عصب اکسسوری

 

عملکرد: حرکت عضله جناغی چنبری پستانی (عضله درازی که به طور مایل در جلوی گردن قرار دارد.)و عضله ذوزنقه (عضله پهنی که بلافاصله زیر پوست ناحیه پشت گردن و نیم فوقانی تنه قرار دارد).

 

۱۲-عصب دوازدهم مغزی یا عصب زیرزبانی یا عصب هایپوگلوس

لطفا در نظر سنجی وبسایت شرکت کنید و در صورت امکان اندیشه خود را در ارتباط با این مطلب در قسمت نظرات بنویسید.