سیستم دارورسانی استنشاقی
مروری کوتاه بر تاریخچه و اهمیت موضوع:
این مسیر شامل استنشاق دارویی است که بصورت گاز، مایع یا پودر می‌باشد. دارو از طریق نایچه به درون ریه‌ها جذب می‌گردد. مساحت بزرگ نایچه و واسکولاریزاسیون عالی آن به رهایش موثر و غیرتهاجمی دارو با غلظت مناسب کمک می‌کند و در عین حال تاثیر سمی دارو را به حداقل می‌رساند. مزایای این شیوه عبارتند از اجتناب از متابولیسم توسط ریه و دسترسی به دستگاه رهایش مبتنی بر نبولایزر سنجه‌دار[1] با قابلیت رهایش دوز دقیق بصورت پودر، گاز یا مایع.
Riker Labratories Inc(3M Drug Deliver Systems) در سال 1956 اولین افشانه[2] دوز دقیق پرفشار(MDI)[3] را معرفی کرد. معرفی MDI از ابعاد بسیاری، آغاز دوران مدرن صنعت اورسل[4] داروشناختی را رقم زد. MDI اولین افشانه مناسب و قابل حمل بود که دارو را بخوبی در ریه‌ها رها می‌کرد و از این رو با استقبال گسترده‌ای روبرو گردید. صنعت اورسل دارویی از سال 1956 رشد چشمگیری را شاهد بوده است. امضای پروتکل مونترال در 1987 به ایجاد موج جدیدی از نوآوری منجر گردید و در نهایت متنوع‌سازی فناوری‌های افشانه( MDIهای مدرن، افشانه پودر خشک و سیستم‌های نبولایزر) و ارتقای راندمان رهایش را به همراه داشت. افشانههای نوین و داروهایی که بخصوص پس از 1956 توسط صنعت اورسل دارویی کشف شند، کیفیت زندگی صدها میلیون نفر را بهبود بخشیده‌اند. با این حال رهایش اورسال‌های درمانی دارای قدمت باستانی است و به مصر باستان در 3500 سال پیش باز می‌گردد. رهایش آتروپین و ترکیبات مرتبط یکی از درمان‌های استنشاقی مهم در دوران بوده است و رهایش مشابه‌های ساختاری همچنان یکی از درمان‌های مهم امروزی قلمداد می‌گردد. کشفیات بسیاری از فرهنگ‌ها در طول قرن های متمادی به پیشرفت رهایش اورسل‌های درمانی کمک کرده‌اند. اورسل‌های درمانی تا هزاران سال توسط بیمار یا پزشک تهیه می‌شدند و پزشک بر مصرف دارو به کمک سیستم‌های رهایش سفارشی مستقیماً نظارت داشته است. با این حال پیشرفت فرایند تولید در نتیجه انقلاب صنعتی باعث گردید انبوهی از سیستم‌های رهایش اورسل درمانی توسط کسانی تولید شوند که هیچ ارتباطی با بیمار ندارند. روند فوق تا قرن بیستم ادامه یافت و با عرضه انبوه محصولات افشانه درمانی مدرن سریعتر گردید. ما در این مقاله خلاصه رهایش اورسل درمانی از دوران باستان تا زمان حال را مرور می‌کنیم و در عین حال نیم‌نگاهی به آینده خواهیم داشت.
امیدواریم گاه‌نگاری کوتاه زیر آموزنده و جذاب باشد.
مقدمهقدمت درمان مبتنی بر استنشاق[5] پیشتر در « Anderson PJ. History of aerosol therapy: liquid nebulization to MDIs to DPIs. Respir Care. 2005;50:1139–1149. Sanders M. Inhalation therapy: an historical review. Primary Care Respir J. 2007;16(2):71–81» توصیف شده است. این حوزه بیش از 4000 سال قدمت دارد یعنی زمانی که در هندوستان Durata Stramonium و Durata Ferox پودرشده(حاوی قلیاهای قوی) که دارای خاصیت آنتی‌کولینرژیک و بازکننده ریه بود، پس از مخلوط‌شدن با ترکیبات دیگر مانند زنجبیل و فلفل بصورت دود استعمال می‌گردید(1). استنشاق دارو برای درمان بیماری‌های تنفسی بخصوص پس از تایید آن توسط فیلیپ استرین در سال 1764 مورد توجه قرار گرفت: تنها روش ممکن برای رسانش مستقیم دارو به ریه، از طریف لوله هوا می‌باشد. در نتیجه انواع افشانههای سرامیکی در قرن هجدهم تولید شدند و برای وارد‌سازی داروی بصورت بخارات گیاهان و ترکیبات دیگر مورداستفاده قرار گرفتند. Anderson PJ. History of aerosol therapy: liquid nebulization to MDIs to DPIs . در اوایل دهه 1900، نبولایزرهای لامپی بخاطر تامین کلر آدرنالین به عنوان بازکننده نای مشهور شدند و در قرن بیستم نبولایزرهای اولتراسونیک و الکتریکی ساخته شدند(Anderson PJ. History of aerosol therapy: liquid nebulization to MDIs to DPIs. Respir Care. 2005;50:1139–1149. Dessanges J. A history of nebulization. J Aerosol Med. 2001;14:65–71) در سال 1956، اصل کاملاً
جدیدی برای تولید اورسل معرفی گردید و به MDI معروف گردید.
این دستگاه شامل یک پیشرانه بود. MDI به دلیل کوچک‌بودن، قیمت پایین، استفاده آسان و سریع و بی‌صدا در مقایسه با تجهیزات نبولایزر به شهرت فراوانی دست یافت. بسیاری از بیماران با وجود مزایای متعدد MDI در مقایسه با نبولایزرها هنوز هم با استفاده صحیح از آنها با مشکلاتی روبرو بودند. علاوه بر این در دهه 1970 و زمانی که مشخص گردید پپیشران‌های CFC باعث می‌گردند لایه اوزون در هواکره سوراخ گردد، نگرانی‌های شدید درباره آینده MDI بوجود آمد. کشف فوق به تصویب پروتکل مونترال درباره موادی منجر گردید که لایه اوزون را سوراخ می‌کنند؛ پروتکل فوق در ژانویه 1989 برای قطع تولید مواد مسئول این وضعیت به اجرا درآمد. وضعیت نامعلوم MID یکی از مهمترین عوامل استنشاق پودرهای خشک بود و در حال حاضر DPIها یکی از دستگاه‌های مصرف ریوی دارو هستند که از پتانسیل بالایی برای بهبود درمان و عرضه داروهای جدید برخوردار هستند.
تاریخچه استنشاق پودر خشک
DPI از زمان کسب امتیاز 1161 انگلستان توسط وینسنت آلفرد نیوتون، مطرح می‌باشند. دستگاه وی که می‌بایست کلرید پتاسیم ساییده‌شده را به بدن وارد می‌کرد هرگز به مرحله تولید صنعتی نرسید. اما Aerohalor of Abbot تقریباً 100 سال بعد در 1948 عرضه گردید و برای رهایش پنی‌سلین و نورتیسترون(یک گشادکننده نای) بکار برده شد. Aerohalor به عنوان نمونه اولیه افشانههای کپسولی که در دوره 1980-1950 تولید شدند، عمل کرد. افشانهها ، داروهای لاکتوز بنیان را بصورت کپسول‌های کوچک یا سیفتر[6] در بر می‌گرفتند. دوز بالا مهمترین عامل برای توسعه اولیه دستگاهی بود که در این دوران به بازار عرضه گردید(Fisons Spinhaler1967). بل و همکاران یک فرمول لاکتوز بنیان(1:1 برحسب وزن دارو) را برای این دارو ارائه کردند و به این نتیجه رسیدند که راندمان تخلیه کپسول به درصد حجمی لاکتوز مورداستفاده بستگی دارد. در فاصله سالهای 1950 تا 1980 چندین امتیاز برای مفاهیم مختلف افشانه دریافت شدند. اما تنها برخی از آنها که از اصول بنیادین یکسان در طراحی استفاده کرده بودند، وارد بازار شدند. همه آنها از کپسول‌های ژلاتینی به عنوان حامل دوز و فرمولاسیون لاکتوز بنیان(حامل) برای دارو استفاده می‌کردند.
